PODRÓŻE LITERACKIE- PRÓBA

Autor : Eleanor Catton, 
Tytuł : Próba,

Wydawnictwo : Literackie,

Rok : 2015.

Możliwość wiecznego - lub choćby - długiego życia- fascynuje od wieków, Prawda jest jednak o wiele bardziej brutalna-dostajemy tylko jeden raz- ten wyjątkowy dar. Od nas zależy, jak zostanie wykorzystany czas, który został nam ofiarowany. Człowiek żyje tu i teraz.  Twórca bardzo często  polemizuje ze wspomnianą tezą. Ukazuje zupełnie inne podejście, które bliższe jest klasykom-aniżeli współczesnym. W zawiłej naturze ludzkiej kryje się wiele pytań i jeszcze więcej odpowiedzi. Nie będą one ugładzone i  wygodne dla obserwatora. Nasza egzystencja przypomina grę. Odtwarzamy kolene etapy i gubimy się meandrach skomplikowanych reguł i zasad.  Trudno odnaleźć  pierwiastek szczerości i prawdziwości. Iluzja utożsamiana jest z prawdą. Łatwo o zagubienie w labiryncie egzystencji ludzkiej. Człowiek jest istotą, która eksploruje, odkrywa- ale też popełna błędy. W wyniku rządzących nim emocji konsekwencje wyborów muszą być wkalkulowane w codzienność. Nie zawsze da się wszystko przewidzieć. Dwie rzeczy są pewne:konkretne  zdarzenie może być katalizatorem zmian.  Sztuka  i aktor to dwie elementarne składowe świata.      

  

Klasyczne słowa Shakespeara po raz kolejny zostają potwierdzone. Otaczająca nas rzeczywistość znowu nabiera kształtu sceny. Istota ludzka  jest tylko aktorem, który stara się jak najlepiej zagrać powierzoną mu przez siłę wyższą rolę. Trudno stwierdzić, co jest iluzją, a co uchodzi za prawdę. Obie sfery mieszają się ze sobą i  kreuja spójną całość. Konwencję tę wykorzystała E. Catton w swojej pierwszej powieści. Po głośnej i nagradzanej, pełnej symboliki "Wszystko. co lśni, przyszedł czas, abyśmy odkryli mrok i tajemnicę czającą się na stronach "Próby" . 

Jak już zostało wspomniane -jest to- debiut literacki autorki. Od niej wszystko się zaczęło Nie sugerowałabym się-stwierdzeniem, że głównym tematem- jest  romans nauczyciela z uczennicą.  To znacznie więcej. Wchodzi ona do podświadomości. To ten rodzaj historii, który w sposób totalny angażuje odbiorcę. Możemy przejrzeć się w lustrze i odkryć prawdy dawno i głęboko zapomniane.  Pytanie jest jedno : podejmiesz się gry, z  której nie możesz się wycofać? 

Zdarzenie, mocne uderzenie- już na samym początku lektury-  to punkt zapalny, tylko pretekst do pokazania wszystkich problemów poruszonych w dziele. Gdyby ograniczyć się tylko do skandalu obyczajowego opowieść zostałaby uproszczona,spłaszczona, pozbawiona klimatu. Nie warto też dokonywać analiz komparatystycznych  laureata Bookera z debiutem, gdyż jest to zupełnie inna przestrzeń . Poruszone zostają diametralnie różne- choć uniwersalne-  kwestie. Odmienne  są przeżycia bohaterów, otacza ich zupełnie inna rzeczywistość. W „Próbie” przeplata się rzeczywistość, codzienność młodych dziewcząt ze szkoły muzycznej i przedstawicieli studiów aktorskich, co daje niesamowity, spektakularny  efekt. Ruszamy w podróż pełną kulturowych odniesień do-a jakże inaczej- wspomnianego  Szekspira. „Próba” to opowieść , która zmusza czytelnika do pełnego zaangażowania. Autorka wywołuje czytelnika do odpowiedzi -na często-niewygodne pytania, Nie ma dla niej tematu tabu. Jest Twórcą całkowitym.

Zarówno treść i forma powoduje, że w jakimś stopniu ta opowieść, nawet po lekturze-będzie nam  towarzyszyć . Naznaczy nas swoją intensywnością.  Zabieg dokonany przez pisarkę jest niezbędny, gdyż poprzez  teatralność opowieść oddziaływuje z większą mocą.  Catton poruszyła w nietuzinkowy sposób kwestie istotne, jak np. odwieczne pytanie zadawane przez filozofię: ” kim jestem?” , jak postrzegany jest człowiek przez otoczenie, w tym najbliżsi? Czy zawsze kierują się dobrem dzieci ? Zostaje też poruszony problem  nierówności społecznej, która towarzyszy człowiekowi od młodych lat i bardzo widoczna jest w relacjach z rówieśnikami . Na ile ważne jest to, co myślą o nas inni?  Ta sztuka teatralna, która pisana jest prozą- stawia pytania dotyczące życia i tożsamości. Tak naprawdę chodzi  o to, że  podejmując tytułową ” Próbę”- każdy pragnie odkryć siebie. . Każdy czytelnik  wyłapie w tej wielopłaszczyznowej historii- coś innego i będzie inaczej ją interpretował. Paradoksalnie-to bardzo mocna, wyrazista opowieść , ale pozostająca zagadką, po której zostaje ślad .